Deus est Machina
Υποστηρίζω ότι η υποτιθέμενη «ριζοσπαστική» κριτική των σκιτσογράφων του Charlie Hebdo δεν διαφεύγει από τον ευρωπαϊκό αντιισλαμισμό, μιας και η διακωμώδηση του Μωάμεθ με σκίτσα προσέβαλε ολόκληρο τον κόσμο του Ισλάμ κι όχι κάποιους φανατικούς που θέλουν να επιβάλουν την Σαρία στην Ευρώπη ή μια από τις σέχτες των τζιχαντιστών σουνιτών. Δεν ήταν λάθος στρατηγικής του περιοδικού αλλά ζήτημα πολιτικής θέσης στο πως εκλάμβανε την σάτιρα και περί αυτού ο Joe Sacco έκανε μια εξαιρετική κριτική μέσα από σκίτσα του. Η θέση από την οποία εκφέρονταν είναι δεινή, διότι το ίδιο περιοδικό είχε ξαποστείλει έναν κομίστα όταν αυτός εκδήλωνε αντισημιτικές απόψεις και καλά του είχε κάνει και δεύτερον διότι οι σκιτσογράφοι ήταν γάλλοι δίχως κανένα παρελθόν μουσουλμανικό σε μια χώρα με μειονότητα μουσουλμάνων. Ένα αντίστοιχο και πιο light παράδειγμα προς σύγκριση θα ήταν η διακωμώδηση του Χριστού ή του Εβραίου από την θέση ενός σκιτσογράφου σε μια εφημερίδα της Αιγύπτου όπου οι χριστιανοί και οι εβραίοι μειοψηφούν κι όχι από την θέση ενός πολίτη κράτους με καθολικό ή εβραϊκό παρελθόν που η καθεστηκυία του ηθική διαμορφώθηκε από αυτή την θρησκεία. Η πρώτη σάτιρα είχε μεγάλες πιθανότητες να ήταν συντηρητική στην Αίγυπτο σε σχέση με την δεύτερη περίπτωση. Η στοχοποίηση λοιπόν τον σκιτσογράφων και του περιοδικού από φανατικούς/ες μουσουλμάνους/ες δεν είναι έκπληξη, ούτε καμια προβοκάτσια, αλλά παράγωγο του αντιμουσουλμανισμου των ιδίων των σκιτσογράφων, του φανατισμού των αμυνόμενων μειονοτικών ισλαμιστών αλλά και της φρικτής κατάστασης της μετααποικιακής γαλλικής κοινωνίας. Οι επιτιθέμενοι πέρα από νεοφώτιστοι μουσουλμάνοι ήταν και φτωχοδιάβολοι των γαλλικών προαστίων που άκουγαν ραπ και επιβίωναν από το μικροέγκλημα. Ο ένας μεγαλωμένος σε ορφανοτροφείο, ο άλλος άνεργος πρωην ντελιβεράς κι ο άλλος εργάτης της κοκα κόλα και έπειτα άνεργος, όλοι με παρελθόν στις φυλακές. Η γαλλική δημοκρατία δεν φαίνεται να τους είχε επιδείξει και το καλύτερο πρόσωπό της όσον αφορά την ισότητα ευκαιριών. Στην συνομιλία τους με ένα κοράκι των media υποστήριξαν την θέση τους λέγοντας «δεν είμαστε δολοφόνοι σαν και εσάς που τρώτε παιδιά και οικογένειες στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Συρία και το Πακιστάν, εμείς υπερασπιστήκαμε τον Μωάμεθ, εκδικηθήκαμε στο όνομά του, δεν στοχεύσαμε αθώους…», ξέχασαν βέβαια τους ομήρους εβραίους του σουπερ μαρκετ ή τους υπόλοιπους δημοσιογράφους που μπορεί να διαφωνούσαν ακόμα και με τα αντιισλαμικά σκίτσα και την δημοτική έγχρωμη αστυνόμο που ήταν άοπλη από την Μαρτινίκα. Το οτι οι σκιτσογράφοι του Hebdo είχαν άδικο και ήταν άλλη μια έκφανση του συντηρητικού αντιισλαμισμού η στάση τους, δεν σημαίνει οτι οι επιτιθέμενοι μουσουλμάνοι έχουν δίκιο εξωντόνωντας όποιον τους χλευάζει, και ακόμη χειρότερα όταν καταλαμβάνουν ένα σουπερμάρκετ γεμάτο κόσμο. Αντιλαμβάνομαι όμως οτι αυτή η εμπόλεμη ζώνη που δημιούργησαν εντός της γαλλικής επικράτειας ήταν κάτι που επιζητούσαν να φέρουν τον πόλεμο ενάντια στο Ισλάμ της μέσης ανατολής και σε χώρες των μελών του ΝΑΤΟ, να κάνουν τους γάλλους πολίτες να νιώσουν στο πετσί τους τον τρόμο, όπως ακριβώς τον έχει νιώσει ένας σύριος, ένας πακιστανός και ένας αφγανός από έναν βομβαρδισμό.
Έναν δεύτερο σημείο στο οποίο θέλω να σταθώ είναι ότι η επίθεση πέρα από το ότι είναι μια ενέργεια που θα δώσει τροφή στο λευκό ψηφοφόρο της Λεπέν ή στην νεο ναζιστική άνοδο του PEGIDA, θα αποκαλύψει και τα συντηρητικά χαρακτηριστικά των αριστερών άθεων δημοκρατών ανά την ευρώπη. Αυτή η τελευταία διάσταση με απασχολεί περισσότερο από όλα, διότι εάν είναι εμφανής ο ρατσισμός των ακροδεξιών ή ο ρατσισμός των απανταχού πατριωτών αριστερών, ο ρατσισμός των αριστερών ή ακροαριστερών ευρωπαίων δημοκρατών παραμένει καμουφλαρισμένος. Τα ευφυολογήματα του τύπου είμαι άθεος δεν υποστηρίζω καμμία θρησκεία που ξεστομίζουν όλοι αυτοί/ες οι λευκοί/ες δυτικοί/ες αριστεροί/ες τοποθετημένα σε μια ήπειρο που έχει μειονοτικό μουσουλμανικό πληθυσμό, ο οποίος εδώ και είκοσι τουλάχιστον χρόνια βρίσκεται σε αμυντική θέση λόγο του αντιισλαμισμού και των πολέμων στις χώρες καταγωγής τους, δεν τους καθιστούν ουδέτερους/ες στον πόλεμο που διεξάγεται εναντίον του πληθυσμού αυτού, αλλά σιωπηλούς συμμάχους των χριστιανών αντι-μουσουλμάνων. Η απέχθειά τους για την θρησκεία και η πολυθρύλητη αθεΐα τους, διόλου δεν διαφεύγει των χριστιανικών προτύπων και ένας από τους θεωρητικούς της αριστεράς που οι ίδιοι υποστηρίζουν τους το υπενθυμίζει. Ο Ζίζεκ μιλώντας για την αθεΐα θεωρεί ότι αυτή αποτελεί μια πτυχή της χριστιανικής θρησκείας και μάλιστα συνυφαίνεται άρρηκτα μαζί της. Ο ίδιος βλέπει στην σταύρωση του θεανθρώπου σε σχέση με το Ιουδαϊκό παρελθόν της θρησκείας αυτής, την αποδόμηση του θεού, του Μεγάλου Άλλου που εγγυάται το νόημα στις ζωές μας και εκεί εστιάζει το νόημα της περίφημης φράσης Πατέρα γιατί με εγκατέλειψες που ξεστόμισε ο Χριστός πάνω στο σταυρό. Για τον λευκό αυτόν άντρα ψυχαναλυτή ο μόνος δρόμος για να φτάσεις στην αθεΐα περνά μέσα από τον χριστιανισμό και μάλιστα ο χριστιανισμός με το διαστροφικό του χαρακτήρα συνιστά την αθεΐα. Ο Ζίζεκ δεν έχει γίνει τυχαία ο σταρ της αριστερής διανόησης, μήτε τυχαία είναι η στροφή των μετααυτόνομων σαν τον Νέγκρι στην φιγούρα του χριστιανού Φραγκίσκου στης Ασίζης ή των αναρχικών ευρωπαίων στα χιλιαστικά χριστιανικά κινήματα των Αναβαπτιστών χριστιανών του Μεσαίωνα. Όλοι τούτοι βρήκαν ένα κοινό για να μπορέσουν επιτέλους να θεωρήσουν τον εαυτό τους ευρωπαίο μακριά από τους εθνικισμούς και αυτό λέγεται οι χριστιανικές ρίζες του ευρωπαϊκού επαναστατικού πνεύματος. Μέσα σε αυτό το χριστιανικό πνεύμα συμφώνησαν όλοι από τους υποστηρικτές του Κάμερον έως κάποιους έλληνες αναρχικούς ότι είναι όλοι Charlie, γιατί χτυπώντας τον Hebdo χτυπούσες την ελευθερία του λόγου, την δημοκρατία στην ευρώπη. Λες και η δημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου δεν έχει στην ιστορία της εγγεγραμμένες ανεξίτηλα άπειρες διώξεις ενάντια σε αιρετικές επαναστατικές σκέψεις και λόγους, μέσα από τους μηχανισμούς λογοκρισίας που εφευρίσκει ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες. Λες και η γαλλική δημοκρατία σήμερα δεν φιμώνει τις μάζες ανέργων που κατοικούν στα γκέτο που αναφλεγήκαν το 2005 ώστε να γίνουν επιτέλους ορατοί. Εάν κάτι αυτή τη στιγμή συνέχει ιδεολογικά την ευρώπη δεν είναι παρά ο χριστιανισμός με όλα τα συμπαρομαρτούντα του την αθεΐα, την καθολικότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τις δημοκρατίες δυτικού τύπου και κυριότερα τον αντιισλαμισμό του. Από μια λεσβία και έναν γκέι της Βερολινέζικης σκηνής, έως έναν γάλλο ψηφοφόρο του Σαρκοζί, από έναν σεξιστή εργάτη ψηφοφόρο του συριζα έως μια σουηδή φιλελευθερη στέλεχος επιχείρησης όλοι για διαφορετικούς λόγους παρότι κατά τα άλλα εχθροί, θα δήλωναν άνετα την αποστροφή τους στον μουσουλμανισμό του σήμερα. Κι εδώ μεσα στις πολιτικές, οικονομικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις που μπορεί να σοβουν στην γηραιά ήπειρο ένα νέο ενωτικό ιδεολογικό στρατόπεδο γεννιέται εκείνο του αντιισλαμισμού. Ο εχθρός συστήνει κοινότητα. Ενότητα είναι άλλωστε το σύνθημα της πορείας που κάλεσε η κυβέρνηση Hollande και θα παραβρεθούν αρκετοί πρωθυπουργοί και απλοί δημοκράτες πολίτες σήμερα. Και εάν στην γαλλία αυτή η πορεία μπορεί να πλαισιωθεί από κοινότητες μουσουλμάνων που διαφωνούσαν με το χτύπημα ή την οικογένεια του μπάτσου που σκοτώθηκε και ήταν μουσουλμάνος στην ελλάδα είναι διαφορετικά τα πράγματα.
Ζω σε μια χώρα όπου παθητικά υποστήριξε ο πληθυσμός της κι όχι μόνο το κράτος ως θεσμός, σφαγές μουσουλμάνων γειτόνων όπως στην Srebrenica, όπου μπορεί να μεγάλωσα δίπλα σε ένα από τα άπειρα τζαμιά της επικράτειας αλλά να μην είδα ποτέ έναν μουσουλμάνο να προσεύχεται σε αυτά παρά μόνο σε υπόγεια του Αγ. Παντελεήμονα τα οποία είχαν δεχθεί άπειρες επιθέσης με μολότοφ από φασίστες κατοίκους· μήτε είδα έναν εβραίο να κυκλοφορεί με την δική του ενδυμασία ενώ η εβραϊκή συναγωγή ήταν λίγο παραδίπλα. Εδώ που στην πορεία των μουσουλμάνων κατά βάσει κατοίκων των κέντρων κράτησης και των κρατητηρίων το 2009 με αφορμή το σκίσιμο του κορανίου από μπάτσο, οι περισσότεροι ανέγνωσαν την οργή των καταπιεσμένων ταξικά εργατών κι όχι κάποια θρησκευτική καταπίεση, ακυρώνοντας τα ίδια τα λεγόμενα των όσων συγκρούστηκαν με τις δυνάμεις καταστολής. Εδώ λοιπόν θέλω να υπενθυμίσω σε αυτούς που θα μου πουν ότι θα πολεμούσαν ενάντια σε διαχωρισμούς βάσει τάξης, έθνους ή φύλου αλλά όχι για υπάρξει ένα τζαμί, μια συναγωγή, μια πεντηκοστιανή εκκλησία στην πόλη το κείμενο του Mike Davis, ο Πλανήτης των Παραγκουπόλεων. Εκεί ο πολεοδόμος μελετώντας αυτές τις νέες μορφές γειτονιών που στεγάζουν την ανερχόμενη παγκόσμια αστεακή φτώχεια, εκεί όπου στοιβάζεται μια πλεονάζουσα ανθρωπότητα διαπιστώνει, ότι η αριστερά και η αναρχία θα έλεγα εγώ, με όλες τους τις θεωρητικές κατηγορίες και θεάσεις του κόσμου απουσιάζουν παντελώς. Όσο δε για τις δυτικού τύπου δημοκρατίες από αυτές το μόνο που βλέπουν κατά τη γνώμη μου είναι τα όπλα που πουλάνε στα αστυνομικά καθεστώτα. Οι μαρξιστικές αναλύσεις περί κεφαλαίου έχουν δώσει την σκυτάλη στην ανάγνωση των ιερών κειμένων της βίβλου και του κορανίου, όχι μόνο από άντρες αλλά και από μια θρησκευόμενη transsexual ίσως στις φαβέλες του Ριο ντε Τζανέιρο. Ξετυλίγοντας το νήμα ανακαλύπτει ο Davis ότι ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα στην Λατινική αμερική η κίνηση ήταν φανερή όταν πρώην συνδικαλιστές των IWW είχαν μετατραπεί σε κήρυκες και ίδρυαν εκκλησίες με χαρακτηριστικά που αντιστοιχούσαν στην προοπτική που έθεταν τα τότε εργατικά κινήματα. Η θρησκείες λοιπόν μπαίνουν στο προσκήνιο των διεθνών αγώνων των από τα κάτω και είναι τουλάχιστον αφελές να αρνούμαστε να συζητάμε και να κατανοούμε τις οπτικές αυτές των «υποταγμένων», των φιμωμένων. Όπως θα πει εξαίσια σε κάποιο σημείο Αν ο θεός πέθανε στις πόλεις τις βιομηχανικής επανάστασης αναστήθηκε πάλι στις μεταβιομηχανικές πόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου» και έχει έρθει η ώρα να μιλήσουμε για αυτόν.
Betonjc
Καταρχήν συμφωνώ σε γενικές γραμμές. Ο “ριζοσπαστικός” αθεϊσμός, όπως αυτός εκπροσωπείται στον δημόσιο λόγο από τους Dawkins, Hitchens, Harris κ.λπ. φαντάζει εξίσου κυριαρχικός με τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, εξίσου “big other”, θεμελιωμένος άλλωστε στην Επιστήμη -όχι τη χαρούμενη :-(. Η περίπτωση Siné είναι προνομιακή για εξέταση της διαπλοκής των ρευμάτων: ένας αναρχικός, αντικαπιταλιστής άθεος -της γαλλικής παράδοσης- που ταυτόχρονα γαλουχείται μέσα από τον αντισημιτισμό των 70s και 80s σχετικά με το παλαιστινιακό ζήτημα.
Εντούτοις, ενώ αναγνωρίζω τη βαρύτητα της θέσης του υποκειμένου στον εκάστοτε κοινωνικό σχηματισμό ως μείζων άξονα γύρω από τον οποίο επιβάλλεται να δομείται η ανάλυση, τίθενται πραγματολογικά ζητήματα. Ο κίνδυνος που ενέχεται είναι η άνευ όρων αποδοχή ή στήριξη εξίσου κυριαρχικών μορφωμάτων και τάσεων, που ναι μεν είναι αποτέλεσμα βαθύτερων ιστορικών αιτιών των οποίων παλεύουμε να αναδείξουμε την ιστορικότητα, μα ταυτόχρονα ριζώνουν στο εδώ και στο τώρα ως καταπιεστικές λύσεις σε καταπιεστικές συνθήκες, των οποίων η ιστορικότητα πιθανώς θα αναδειχθεί στο μέλλον, εκτός κι αν θέσουμε εαυτούς στην αναζήτηση και στοιχειοθέτηση μιας ιστορίας του παρόντος.
Σε κάθε περίπτωση, η πυξίδα οφείλει να δείχνει πάντα την εναντίωση στην κυριαρχία, απ’ όπου κι αν προέρχεται.
Είσαι εκτός πραγματικότητας, και αυτό που περιγράφεις δεν είναι παρά ένα (και καλά ριζοσπαστικό) αναμάσημα των liberal-left θεωριών εξ Αμερικής και Αγγλοσαξωνικού κόσμου τύπου critical whiteness, οι οποίες αισθάνονται άνετα μονάχα όταν μπορούν να κατηγορήσουν κάποιον λευκό για όλες τις μαλακίες που μπορεί να κάνει το νέο φετίχ τους που ακούει στο όνομα “people of color”. Αυτή η νέα μόδα του ακαδημαϊκού κόσμου δεν κάνει άλλο από το να αναπαράγει έναν άλλο ρατσισμό (πιο κρυμένο από αυτόν που αναγνώρισες σε κομάτια της λεγόμενης αριστεράς): αυτόν που αρνείται το agency στους “people of color” θεωρώντας πως οι πράξεις τους, οι απόψεις τους και η κοσμο-αντίληψη τους δεν είναι παρά αποτέλεσμα της πρόσμιξης με την Δύση και απάντηση σε αυτήν. Δεν είναι -κοινώς- υπέυθυνοι και συνειδητά ταγμένοι σε κάτι όλοι αυτοί οι φετιχοποιημένοι τζιχαντιστές, αλλά άμοιροι ευθυνών καθώς απλά αντιδρούν (χωρίς να δημιουργούν -“τι όμορφοι που είναι αυτοί οι παθητικοί ενατενιστές της Δύσης”) σε όλα τα κακά της δύσης. Απλά πράγματα, ασπόμαυρα όπως τα τετράγωνα στο σκάκι. Τι κι αν οι συγκεκριμένοι τύποι που φετιχοποιείς δεν ήταν απλά “περιθωριοποιημένοι προλετάριοι των μεγαλουπόλεων” αλλά μέλη μιας πολιτικής οντότητας με στόχο, σχέδιο και στρατηγική; (Απορώ πως δεν ονοματίζεις την δολοφονία των -κατά τα άλλα αδιάφορων- κομιξάδων “αντι-ρατσιστική” κίνηση. Θα ήταν το λογικό συμπέρασμα όσων γράφεις, αλλά μάλλον θα γέλαγε και το παρδαλό κατσίκι με τέτοια αντιστροφή της πραγματικότητας…). Τα τζιχάντια που αποφάσισαν να σκοτώσουν τους τάκηδες στο charlie απευθύνονταν στους υπόλοιπους μουσουλμάνους (σε όσους δεν ελέγχουν άμεσα αλλά πολύ θα ήθελαν), λέγοντας με απλά λόγια: “εμείς ορίζουμε τι είναι και τι δεν είναι μουσουλμανισμός και τι είναι προσβλητικό, και καλά θα κάνετε να υποταχθείτε”. Κατά δεύτερον, προσπάθησαν να επιβεβαιώσουν την θέση τους (“Η Δύση στο σύνολο της είναι ο εχθρός μας, δεν μας ενδιαφέρουν οι αντιφάσεις της”), γνωρίζοντας πως χτυπώντας μια παρέα αριστερούληδων θα αντιδρούσε εναντίον τους πολύς περισσότερος κόσμος από ότι αν την έπεφταν σε κανά τμήμα ή καμιά χαζο-συγκέντρωση του Λεπέν (πολύ πιο λογικοί στόχοι για κάποιους που αντιδρούν στην “ισλαμοφοβία” της “Δυσης”). Το μόνο ενδιαφέρον στην όλη ιστορία είναι πως σε αυτή τους την μονόχνωτη, και γεμάτη θρησκόληπτη ηλιθιότητα, αντίληψη βρήκαν συμμάχους: την ενοχική, politically correct αριστερά του Αγγλοσαξωνικού κόσμου, και εσένα.
υ.γ. καλό θα ήταν επίσης όταν γράφεις για μουσουλμάνους να το ψάχνεις και λίγο. Όχι, δεν είναι όλοι οι μουσουλμάνοι που αισθανονται προσβεβλημένοι από τις απεικονίσεις (σατιρικές ή μη) του Μωάμεθ. Ένα κομμάτι μόνο των σουνίτων έχει τέτοιο ζήτημα, και από ότι φαίνεται, δεν είναι καν πλειοφηψικό. Οι περισσότεροι έχουν άλλα προβλήματα, πιο σοβαρά, στην ζωή τους για να ασχοληθούν με το τι ζωγραφίζει μια αδιάφορη, αριστερίστικη εφημερίδα στο Παρίσι. Αλλά αλίμονο, γιατί να αφήσουμε τα γεγονότα να χαλάσουν μια τόσο όμορφη ιδεοληψία;
υ.γ. 2 Καλά, από όλα τα στραβά του Ζίζεκ, αυτό που σε ενοχλεί εσένα είναι πως είναι λευκός; Σοβαρά τώρα;
Πρώτον κανείς δεν υποστήριξε του Ισλαμιστές σουνίτες τζιχαντιστές,αλλά αυτό ήθελες να καταλάβεις για να επιβεβαιώσεις την καθαρότητα μιας ιδεολογικής στάσης και θέσης που τα γεγονότα σου χαλούν.Τους τζιχαντιστές τους υποστήριξαν μάλλον οι κυβερνήσεις της δύσης με τις ενέργειές τους, όπως πολλοί αναλυτές έχουν σχολιάσει σε εφημερίδες σχετικά με το πως χειρήστικε η Αμερική την εισβολή στο Ιράκ,τον πόλεμο στη Συρία και εκείνο το αντιτρομοκρατικό δόγμα που στοχοποίησε όλο το μουσουλμανικό κόσμο. Τα προβλήματα με τα οποία ασχολούνται οι υπόλοιποι μουσουλμάνοι για τους οποίους καίγεσαι, όπως οι βομβαρδισμοί με drones από πολιτικές της δύσης σε ένα μεταποικιακό κόσμο παρήχθησαν, σε κράτη που ακόμα τα σύνορά τους είναι ευθείες γραμμές πάνω στο χάρτη. Ενοχές για τις πολιτικές των αντιπάλων μου, δηλαδή των κυβερνήσεων δεν νομίζω οτι έχω(οι ακαδημαικοί μπορεί και νάχουν), ούτε παράγω σε άλλους, αλλά ας αναγνωρίζουμε κιόλας οτι ορισμένα από τα προνόμια που απολαμβάνουμε στη δύση όπως το καλό τσάι ή το φθηνό iphone έρχονται από αυτές τις πολιτικές. Εκείνο που με εκνεύρισε στην υπόθεση ήταν φίλοι μου και αντίπαλοι μου έτειναν να συμπαραταχθούν γύρω από τους λόγους που παρήχθησαν σχετικά με την υπεράπσιση της ελευθερίας του λόγου και φυσικά με υπόβαθρο την εχθρότητά τους ο καθείς από άλλη σκοπιά, στον ισλαμισμό. Εμείς οι δυτικοί λοιπόν επιτέλους ξανά ενωμένοι οχι για να πενθήσουμε τις χιλιάδες γυναίκες θύματα της Μπόκο Χαράμ, αλλά ενάντια στους φρικτούς τρομοκράτες.
Το ζήτημα στο οποίο διαφωνούμε έχει μια ρίζα και έχει να κάνει με το που στέκεσαι και από που εκφέρεις τον λόγο που εκφέρεις. Και αυτή την στιγμή στέκεσαι σε μια ηπειρο που ο αντιισλαμισμός όπως παλιότερα ο αντισημιτισμός(δεν έχει πάψει και συνδέεται και με το Ισλάμ πια) είναι κάτι που ενώνει εσένα- ο οποίος θα ξεκαθαρίσει ότι είναι ενάντια στους φανατικους μουσουλμάνους όσο και ενάντια στους φανατικούς χριστιανούς, λές και η ουδέτερη στάση δεν είναι θέση- τον υποστηρικτή του Πεγίδα και τον Ρώσσο χριστιανορθόδοξο φαντάρο που βίασε τη μισή τσετσενία. Θα έλεγες μήπως τα ίδια κάπου στα 1932 εαν εβραίοι την έπεφταν σε τίποτα αντισημίτες αριστερούς; Αλλά ευτυχώς τότε οι περισσότεροι εβραίοι ήταν και αριστεροί, πέρα από εκείνους τους αριστερούς που μπόλιασαν τον σοσιαλισμό με τον εθνικισμό. Ο βολταίρος με τον οποίο συγγενεύεις ιδεολογικά πέρα από ακραιφνής αντικληρικαλιστής ήταν και ένας αντισημίτης που μιλούσε για τον έμφυτα άσχημο χαρακτήρα των εβραίων. Η θέση του παντεπόπτη την οποία φυλάς για τον εαυτό σου κρίνοντας τα πάντα και παντού με μία και μόνο γραμμή σκέψης, δεν θυμίζει παρά εκείνο το πανταχού παρών και τα πάντα κρίνω του λευκού, άντρα, χριστιανικού θεού.
Παρεπιπτόντως ο Ζίζεκ δεν θα έλεγε τις παπάτζες που λέει ή δεν θα τον ακούγαμε εμείς εαν δεν ήταν λευκός και άντρας.
Ένα άρθρο με το οποίο συμφωνώ και μπορεί να τα λέει καλύτερα από μένα στο New Yorker.
http://www.newyorker.com/culture/cultural-comment/unmournable-bodies
Είναι ενδιαφέρον πως χρησιμοποιείς μια πολιτική των ταυτοτήτων για να κρίνεις (“που στέκεσαι και από που εκφέρεις λόγο”, “λευκός”, “αντρας”), αλλά αυτή η γραμμή τοποθέτησης αφορά περιέργως τους πάντες…εκτός από εσένα. Γιατί προφανώς και εσύ και λευκός και άντρας είσαι, και στέκεσαι πάνω στην ίδια ήπειρο, αλλά από ότι φαίνεται η ταυτότητα και η ευθύνη που χαρίζεις τόσο εύκολα στους υπόλοιπους, δεν αγγίζει την δική σου αφήγηση. Δύο μόνο πιθανές εξηγήσεις υπάρχουν για αυτό: είτε έχεις την ψευδαίσθηση πως ξεφεύγεις από τις επιταγές ενός τόσο επιβλητικού χριστιανικού πολιτισμού που έχει βάψει με αίμα όλη μας την ύπαρξη, απλά και μόνο επειδή το αποφάσισες διανοητικά. Ή, απολαμβάνεις σαν προνόμιο, μαζί με το τσάι και το iphone σου, την ευκαιρία που σου δίνει ο “δυτικός” κόσμος να λες ό,τι θες χωρίς να έχει καμία σημασία.
Να το πω και αλλιώς: από την στιγμή που οι κατηγορίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιείς για να καταλάβεις τον κόσμο περιορίζονται σε “λευκός”, “αντρας” “Δύση”, τότε αναγκαστικά οτιδήποτε δεν ανήκει σε αυτές τις κατηγορίες εμφανίζεται με το θετικό πρόσημο του “καταπιεσμένου”. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να κατανοήσει κανείς το αδιανόητο άλμα που κάνεις συγκρίνοντας τους Εβραίους της Ευρώπης του 1932 με τους τζιχαντιστές της Αλ καιντα. Προφανώς δεν θα βγεις να το φωνάξεις αυτό, αλλά όταν μπλέκεις σε ένα κείμενο την δολοφονία κομιξάδων και εβραίων στο Παρίσι με τα drones στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, οι λέξεις μιλάνε από μόνες τους. Η λογική σου είναι απλή: εφόσον εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι ταυτίζονται στην Δύση, δεν μπορεί παρά να είναι έτσι και στον μουσουλμανικό κόσμο. Και από την στιγμή που το τι σημαίνει μουσουλμανισμός το έχουν αναλάβει εργολαβία οι τζιχαντιστές, το ίδιο θα πιστεύουν και οι (τωρινοί ή μελλοντικοί) υπήκοοι τους. Και στα δύο κάνεις λάθος.
Αν εσύ νιώθεις πως ο μόνος τρόπος για να αρνηθείς την ταύτιση με τους ρώσους βιαστές, τους χαζοχαρούμενους της Pegida και τις δυτικές κυβερνήσεις που σκορπάνε θάνατο είναι αναγνωρίζοντας ένα κάποιο δίκιο στους τζιχαντιστές (γιατί αυτό κάνεις), αυτό είναι δικό σου ατόπημα. Για όσους δεν έχουν πέσει στην παγίδα αυτού του μεταμοντέρνου αντι-ιμπεριαλισμού όμως, δεν υπάρχει κανένας λόγος να τρέξουν προς υποστήριξη των αντίπαλων γκάνγκστερ. Και οι μεν και οι δε ανήκουν σε έναν κόσμο που μου είναι έχθρικός.
Είναι βολικό (για την φαντασίωση που δημιουργείς) να ξεχνιέται το γεγονός πως ο ισλαμισμός που τόσο κόπτεσαι να υπερασπιστείς απέναντι στην ομοιογενή δύση, είναι ήδη καθεστώς, κράτος και καταστολή σε μεγάλα μέρη του πλανήτη. Γιατί όπως και να το κάνουμε, η εικόνα του “περιθωριοποιημένου προλετάριου της μεγαλούπολης” χάνει κάτι από την αίγλη της όταν ξαφνικά μεταφέρεται στις εκτελέσεις της Σαουδικής Αραβίας, στα βασανιστήρια των Αδερφών Μουσουλμάνων, στις φυλακές της Γάζας. Αλλά κάτι μου λέει πως αν μιλούσες με τα θύματα αυτών των γκανγκστερ (οι οποίοι όλως τυχαίως είναι και αυτοί “people of color”) πιθανότατα να τους χαρακτήριζες ισλαμόφοβους, γιατί θα είχαν να πουν πολύ χειρότερα πράγματα από τις χαζό-καρικατούρες του Charlie Hebdo.
ΥΓ. δεν υπερασπίστηκα ποτέ ούτε την “ελευθερία του λόγου” ούτε και τον Βολταίρο. Η αυτό-ικανοποίηση του να θεωρεί κάποιος πως έπιασε τον παπά από τα αρχίδια επειδή αναγνώρισε την αντίφαση ανάμεσα στην φιλελεύθερη ιδεολογία των δικαιωμάτων και την πραγματικότητα των στρατιωτικών βομβαρδισμών είναι γελοία. Από τον Teju Cole που ζει στην Νέα Υόρκη και δεν ξέρει καν τι σημαίνει κριτική και επαναστατική θεωρία το περίμενα. Από εσένα όμως όχι.
Μόλις επέστρεψα από τη δουλειά όπου λευκοί άντρες, straight και δυτικοί και χριστιανοί (αλβανοί, πολωνοί και έλληνες) ήταν οι συνάδελφοί μου. Καθόλου δεν ξεφεύγω από αυτό το πρότυπο στο οποίο μεγάλωσα, επειδή απλά σκέφτηκα κάτι άλλο, αφού μπορώ να συνυπάρχω μαζί τους τόσες ώρες. Η ευθύνη η οποία με βαραίνει για αυτή την προνομιακή ταυτότητα που μου δόθηκε(φορέθηκε) είναι απεριόριστη και άλλο τόσο απεχθής η προσπάθεια άλλων να με ταύτισουν με αυτή την κατηγορία. Εκείνο που προσπαθώ να αποφύγω είναι μια πολιτική των ταυτοτήτων, και να περάσω σε μια πολιτική και πρακτική που συνδέεται με το γίγνεσθαι και το ξεπέρασμα των ταυτοτήτων, μαζί με αυτές και της δικιάς μου. Για ακριβώς αυτό τον λόγο δίχως ενοχικά σύδρομα και ακαδημαϊκές γενικεύσεις, χρησιμοποιώ την εργαλειοθήκη που μου έδωσε όχι μόνο το προλεταριακό κίνημα, η δυτική αντρική φιλοσοφία αλλά και εκείνη του φεμινιστικού κινήματος μιας και χρόνια τώρα τα πιάτα τα πλένω μόνος μου σπίτι όπως και εσύ, αντίθετα από τους περισσότερους συναδέλφους μου. Πίσω λοιπον από το νεροχύτη που δεν βρίσκεται κάποια προλετάρια φιλιπινέζα ή η γυναίκα ενός άντρα, αλλά εγώ και εσύ τα πράγματα φαίνονται αλλιώς. Όπως ακριβώς οι γυναίκες ένιωσαν μέσα σε ένα κατηλειμένο εργοστάσιο της Ιταλίας που τους την έπεφταν να τις πασπατέψουν με τη βία οι σύντροφοί τους. Εκείνες άνοιξαν κάποτε το ζήτημα και όντως εδώ το έπιασες μια χαρά· αυτές μας είπαν οτι η οπτική κάποιου που δεν είναι “λευκός”, “αντρας”, “δυτικός” μπορεί να είναι και μάλλον είναι η οπτική του καταπιεσμένου όταν ζει στη χριστιανική δύση, ακόμα και εαν δεν είναι προλετάριος/α ή καλύτερα επειδή η καταπίεση του προέρχεται από τους διπλανούς του προλετάριους κι όχι από τα αφεντικά του. Ο φεμινισμός μας δίδαξε την οπτική από τα κάτω με έναν άλλο τρόπο. Το οτι είναι καταπιεσμένος κάποιος δεν σημαίνει κατ’ανάγκη κάποιον που είναι φίλος, αλλά μπορεί κάλλιστα σε συγκεριμένο χώρο και χρόνο να είναι ο χειρότερος εχθρός μας. Ένας πιστός άντρας μουσουλμάνος που αποδέχεται τη σαρία θα ήταν ο χειρότερος εχθρός μου από την θέση μιας γυναίκας μουσουλμάνας σε μια χώρα σαν τη Γαλλία ή τη Γερμανία. Ταυτόχρονα όμως η απαγόρευση της μαντίλας μπορεί να την βρίσκει αντίθετη. Ο λόγος όμως που εκφέρω, προέρχεται από ένα συγκεριμένο σώμα δεν είναι από τη θέση μιας γιεζίντι ή μιας γυναίκας στη γαλλία με μουσουλμανική οικογένεια, αλλά ενός τύπου που κατά την διάρκεια του πογκρόμ του ξένιου δία, περνούσα δίχως να με σταματούν οι μπάτσοι, ενώ αφρικάνοι μετανάστες αηδιασμένοι από τις τακτικές της Μπόκο Χαράμ και σύριοι αντίπαλοι των τζιχαντιστών περιμέναν στην ουρά για εξακρίβωση κάπου στην Ομόνοια. Από αυτή λοιπόν την θέση που μου επιτρέπει να πάω όποτε γουσταρω γαλλία κι ας μη γεννήθηκα σε μια χώρα με τα γαλλικά ως επίσημη γλώσσα σαν τους Γουινέους, δεν θα εξισώσω το γκανγκστεριλίκι των τεσσάρων γάλλων τζιχαντιστών που τρομοκράτησαν το παρίσι, με το γκανγκστεριλίκι της γαλλικής κυβέρνησης στο Μάλι και στα πλαίσια του ΝΑΤΟ.
Συμφωνώ μαζί σου στο ότι οι τζιχαντιστές έχουν αναλάβει εργολαβικά να καθορίσουν το τι εστί Ισλάμ και δεν τους υποστηρίζω στο ξαναείπα. Υποστηρίζω μονάχα οτι οι σκιτσογράφοι του Charlie Hebdo στην τελική δεν ήταν παρά αντιισλαμιστές και δεν έφαγαν σφαίρες από τους φανατισμένους, επειδή απλά ήταν απλά σατιρικοί σκιτσογράφοι χωρίς ιερό και όσιο.
Όσο για την αντίφαση μεταξύ της φιλελεύθερης ιδεολογίας των δικαιωμάτων και των βομβαρδισμών, δεν βρίσκω κάποια αντίφαση ανάμεσα στα δύο τουλάχιστον ιστορικά. Η ιδεολογία των δικαιωμάτων δεν είχε ποτέ κάποιο άλλο πολιτικό υπόβαθρο πέρα από τον φιλελευθερισμό και δεν συναντάται σε άλλα καθεστώτα έξω από τις αστικές δημοκρατίες. Οι δε βομβαρδισμοί είτε εκείνοι που στόχευαν το Βερολίνο είτε εκείνοι που ισοπέδωσαν το Ναγκασάκι, είτε εκείνοι που διέλυσαν το Λονδίνο προήλθαν από κράτη έθνη που είχαν κυβερνήσεις δημοκρατικά εκλεγμένες, αγγλική, αμερικάνικη, γερμανική αντίστοιχα.
Ο Παπάς τέλος είχε κάνει αλλαγή φύλου και χαίρομαι που υποστηρίζω κάτι το οποίο δεν περιμένεις. Ο δε Teju Cole μπορεί να μην ξέρει από επαναστατική θεωρία, αλλά θα έκανα πιο άνετα παρεά μαζί του από οτι με κάποιους αναρχικούς-κομμουνιστές γύρω μου που ξέρουν από δαύτη, δεν θέλει να ξέρει από κριτική όπως την εννοείς, αλλά ξέρει από Νιγηρία στην οποία μεγάλωσε, ξέρει το τι σημαίνει να είσαι μαύρος στην Αμερική σήμερα που συμβαίνουν όλα τούτα και ξέρει να γράφει καλά αυτά που σκέφτομαι κι εγώ.
Η βασική μας διαφωνία έχει να κάνει με το εξής: στο αρχικό σου κείμενο, και σε κάποια σχόλια μετά, επιχειρείς μια άμεση σύνδεση μεταξύ του “αντι-ισλαμισμού” του Charlie Hebdo και της δολοφονίας τους. Περαιτέρω, συνδέεις την προσωπική (αλλά αφηρημένη) ιστορία των αδερφών Κουασί με έννοιες όπως “περιθώριοποιημένοι προλετάριοι κτλ”. Τέλος, ολοκληρώνεις την οπτική με γενικεύσεις περί Δύσης και Ανατολής, ωσάν μια τέτοια οπτική να εξηγεί τα γεγονότα των ημερών.
Προσπάθησα να καταδείξω πως η σύνδεση μεταξύ της άποψης περί Ισλάμ των Hebdo και της δολοφονίας τους δεν στέκει. Δεν ξέρω ποια ήταν η θέση τους για το Ισλάμ, αλλά δεν με ενδιαφέρει κιόλας: είτε οι τύποι ήταν αντι-ισλαμιστές είτε όχι, δεν επηρεάζει καθόλου την ιστορία εφόσον οι καρικατούρες τους ήταν απλά και μόνο μια πρόφαση για να τους φάνε και όχι η αιτία.
Κατά δεύτερον, η προσωπική αφαιρετική ιστορία των Κουασί αδυνατεί να είναι χρήσιμη ως εργαλείο για την κατανόηση της πράξης τους, και αυτό στον βαθμό που εξορίζει την συγκεκριμένη και βαθιά πολιτική επιλογή της ένταξης/τάυτισης/υπακοής και προώθησης των στόχων της αλ καιντα. Σε μια από τις συνομιλίες τους με μια επιζήσαντα, οι Κουασί της πρότειναν να διαβάσει κανένα θρησκευτικό βιβλίο. Δεν μίλησαν ούτε για την παλαιστίνη, ούτε για τους πνιγμένους της Μεσογείου, ούτε για τους προλετάριους των προαστίων. Στον αντίποδα, o Λασσανά Μπατιλί (μουσουλμάνος από την Ακτή Ελεφαντοστού, απελάσιμος από το 2006 όταν έσκασε ανήλικος και χωρίς χαρτιά στη Γαλλία, που απέκτησε την πρώτη άδεια παραμονής το 2011 έπειτα από κινητοποίηση αντιρατσιστικών εκπαιδευτικών οργανώσεων), έσωσε καμια δεκαριά στο εβραικό σούπερ μάρκετ. Αγνοούσε αυτός τον αντι-ισλαμισμό της γαλλικής κοινωνίας;
Τέλος, για τους λόγους ακριβώς που περιγράφεις πολύ καλά στο τελευταίο σχόλιο, οι γενικεύσεις περί Δύσης κομματιάζονται όταν αρχίζουμε να μιλάμε για πραγματικά υποκείμενα και τις αντιφάσεις τους. Δεν διαφωνώ καθόλου πως υπάρχουν πολλοί τρόποι να νιώσεις και να κατανοήσεις την καταπίεση, και η θητεία πολλών μας στα στενά όρια αυτού που αποκαλείται χώρος στην αθήνα είναι αρκετή για μια τέτοια προσέγγιση. Αλλά η κριτική σκέψη που θέλω να διασώσω είναι πως τις αντιφάσεις αυτές πρέπει να τις εμπλουτίζουμε. Όχι να τις ξεγράφουμε υφαίνοντας άλλες, πιο μεγάλες και πιο αφαιρετικές (τύπου λευκός, άντρας, δυτικός..).
Τα γκανγκστεριλίκια εξισώνονται, όχι όμως επειδή κάποια δεν είναι χειρότερα από άλλα (προφανώς και 17 νεκροί στην γαλλία δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με 2000 στην νιγηρία), αλλά γιατί αφορούν κοσμοθεωρίες και στοχεύσεις που είναι απολύτως ξένες σε κάθε απελευθερωτικό πρόταγμα.
Εν κατακλείδι, αν το αρχικό σου κείμενο ήταν περισσότερο σαν το τελευταίο σχόλιο, πιθανότατα να μην είχα γράψει τίποτα. Χαλάλι η κουβέντα λοιπόν.
φιλιά.
υ.γ. ο Teju Cole πιθανότατα να ήταν καλή παρέα για βόλτα, και σίγουρα περισσότερο ενδιαφέρουσα από ένα σωρό κόσμο που δηλώνει αναρχο-κομμουνιστής (δεν είναι δα και τόσο δύσκολο αυτό). Το αν ξέρει καλύτερα από άλλους πως περνάνε οι μαύροι στην Αμερική όμως δεν το ξέρω με τόση σιγουριά. Τα “προνόμια” και η έλλειψη αυτών δεν έχουν να κάνουν μόνο με το χρώμα (ακόμα και στην Αμερική), αλλά και με την κοινωνικο-οικονομική (και κατ’επεκταση, πολιτική) θέση του καθενός.