einstürzende neubauten

Ο Camilo José Vergara, ένας αμερικάνος φωτογράφος από τη Χιλή που μελετά τα γκέττο και τις κατεστραμμένες πόλεις μέσα στο χρόνο, πρότεινε στα μέσα των 90’ς να μετατραπεί όλο το κέντρο του Detroit σε ένα ‘πάρκο ερειπίων’ ή σε μια ‘Αμερικάνικη Ακρόπολη’. Εκεί όπου άνθισε ο αμερικάνικος βιομηχανικός πολιτισμός και ο Ford έφτιαξε το τεράστιο εργοστάσιό του εδώ και τριάντα χρόνια απομένουν ερείπια, ενώ σχεδόν το 50% του πληθυσμού έχει εγκαταλείψει το κέντρο της πόλης την περίοδο από την πετρελαϊκή κρίση του 1973 μέχρι σήμερα, είτε για κάποιο μακρινό προάστιο της μητροπολιτικής περιοχής, είτε για άλλη πολιτεία. Το Detroit πέρα από τις ελάχιστες πόλεις του βορρά με τεράστιο πληθυσμό αφροαμερικάνων (βιομηχανικών εργατών άλλοτε), περα από κοιτίδα της Techno μουσικής και σκηνικό της ταινίας Robocop, είναι από τους πρώτους δήμους παγκοσμίως που μίλησε για πτώχευση το 2012 μιας και σχεδόν το 50% των κατοίκων του αδυνατούσε να πληρώσει τους δημοτικούς φόρους το 2011.

Η έννοια Detroitisation είναι μια έννοια αμερικάνικής κοπής που σημαίνει την βίαιη παρακμή μίας πόλης, αλλά χωρίς αυτή να γίνει με σπέκουλα του real estate κεφαλαίου μια ευκαιρία για εκμετάλλευση μέσω gentrification(εξευγενισμού).  Η έξοδος των κατοίκων μεσαίας και ανώτερης τάξης, η υψηλή ανεργία, οι ακατοίκητες γειτονιές, η γκεττοποίηση μεγάλων περιοχών, τα υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας, οι ημιδιαλυμένες υποδομές κοινής ωφέλειας (συγκοινωνίες, καθαρισμός, υδρευτικό σύστημα, ηλεκτρικό ρεύμα…) και το πλήθος εγκαταλελειμένων, διαλυμένων κτηρίων είναι τα χαρακτηριστικά του. Το φαινόμενο ερήμωσης αυτής της πόλης, που γίνεται ηδονοβλεπτικά θέμα πολλών φωτογράφων, δεν έχει να κάνει μόνο με την αποβιομηχάνιση αλλά και με την πολιτική των στεγαστικών δανείων που έδωσαν οι τράπεζες σε φτωχούς κυρίως αφροαμερικάνους και την μετέπειτα κατάσχεση μαζικά κατοικιών, λόγω αδυναμίας αποπληρωμής τους. Ένας δημοσιογράφος θέλησε με τον κυνισμό που διακρίνει τους μεταμοντέρνους φιλελεύθερους να αποδείξει το πόσο άδεια είναι η πόλη παίζοντας γκολφ κατά μήκος της πόλης, και ακολουθώντας την μπάλα του από την μία άκρη ως την άλλη.

 Η Ordos είναι ένα διαφορετικό νέο φαινόμενο πόλεων φαντασμάτων που συμβαίνει τώρα στην Κίνα, ένα είδος κατεδαφισμένων νεόκτιστων, einstürzende neubauten όπου η silence είναι sexy. Αυτή η κατάσταση δεν παρήχθη προφανώς λόγω της αποβιομηχάνησης, αλλά λόγω της παρανοϊκής ανάπτυξης του κεφαλαίου των κατασκευαστικών εταιριών υπό τις εντολές του κράτους για να αναχαιτιστεί η ανεργία μετά τους Ολυμπιακούς του Πεκίνου και να καταγράφονται θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης. Η Ordos είναι ένα ερείπιο ήδη από την θεμελίωση της. Όμοιες καταστάσεις βρίσκουμε σε μικρότερο βαθμό σε προάστια στην Ιρλανδία και την Ισπανία που με την φούσκα ακινήτων που έσκασε τα μισοτελειωμένα ή μόλις ολοκληρωμένα σπίτια έμειναν άδεια. Αυτές οι πόλεις θα μείνουν στην ιστορία ως οι πρώτες πόλεις που παρήκμασαν χωρίς ποτέ να κατοικηθούν.

 

Στον αντίποδα των παραπάνω βρίσκεται το Βερολίνο το οποίο φέρει αυτή τη στιγμή τα Ευρωπαϊκά πρωτεία του gentrification και ίσως  του μεγαλύτερου πόλου έλξης μεταναστών από το νότο και τουριστών από όλο τον κόσμο. Τα ενοίκια και το κόστος ζωής ανεβαίνουν αισθητά χρόνο με το χρόνο, οι παλιοί κάτοικοι των γειτονιών και οι πιο φτωχοί μετανάστες αναγκάζονται να μετακομίσουν όλο και πιο μακριά από τις περιοχές του κέντρου όσο τα μπαράκια ανοίγουν στη γειτονιά τους. Οι δουλείες για τους μετανάστες γίνονται πιο σπάνιες από πρίν, τα τέκνο κλάμπ κάνουν χρυσές δουλειές και οι εταιρίες υψηλής τεχνολογίας ανοίγουν η μία μετά την άλλη στα κουφάρια των παλιών εργοστασιακών χώρων. Εκεί αναπτύσσεται όμως και ένα κίνημα κατά των εξώσεων που συνεχίζονται στις παλιές φτωχογειτονιές μεταναστών όπως το Neukolln που πήραν τα ηνία από εκείνες του ανατολικού Prenzlauer berg, Friedrichschein, εκεί ζουν πολλές φυλές(ψιλολευκοί οι περισσότεροι όμως) του κόσμου, εκεί όντως χτυπά η καρδιά της γριας ευρώπης, αλλά με βηματοδότη.

Γιατί όμως μιλάω για το Detroit, την Ordos  και το Βερολίνο από την κωλοτρυπίδα της μεσογείου που λέγεται Αθήνα; Γιατί σε ένα περίπατο ανέργου (με στοιχεία προαυλισμού έγκλειστου) την Τρίτη μετά το πάσχα στο άδειο κέντρο έβλεπα τους ορίζοντες του Detroitisation, του gentrification και της Ordos να πτυχώνονται, να ράβονται στα μέτρα μιας βαλκανικής μητρόπολης. Ή γιατί το εγκαταλελειμένο ΙΚΑ στη Πειραιώς με τους αστέγους απέχει 5 λεπτά από το πανάκριβο εστιατόριο Βαρούλκο με τις παρκαρισμένες jagouar και από το τρέντυ πολύβουο Γκάζι με τα άδεια εδώ και χρόνια νεόδμητα loft διαμερίσματα του.  Ή ίσως επειδή μιλώντας στη Φωκίωνος Νέγρη με ένα τύπο από το Κονγκό μου πε ότι η Αθήνα είναι για τους μετανάστες/ριες είναι ότι ήταν η Αίγυπτος για τους Εβραίους, ένας τόπος σκλαβιάς από τον οποίο ο θεός πρέπει να τους οδηγήσει μακριά και σκεφτόμουν οτι ο θεός πέθανε στη δύση. ¨Η ίσως γιατί ενώ το gentrification του κέντρου γύρω από την Ομόνοια έχει κάνει κάποια βήματα με τις ρατσιστικές σκούπες των μπάτσων (Ξένιος Δίας, Θετις) και με τις αλα Berlin σπέκουλες του real estate κεφαλαίου [rethink athens, λειτουργία του κλάμπ Ρομάντζο στην Αναξαγόρα από το Bios, αγορά των μονοκατοικιών του μεταξουργείου από τον Τσάκωνα, πώληση μισοτιμής φιλέτων του δημοσίου μέσω ΤΑΙΠΕΔ κ.α] το Detroitisation παραμονεύει με τα άδεια διαμερίσματα, με τα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια,  με τα κλειστά μαγαζιά της Σταδίου και της Πατησίων, με τα εγκαταλελειμένα εργοστάσια του Περισσού, του Ταύρου, της Νέας Φιλαδέλφειας, με τις κατεστραμμένες υποδομές  (ιδιωτικοποιημένα ή υπο ιδιωτικοποίηση ΔΕΗ, νερό, λεωφορεία), με την ανεργία στα ύψη, με την μετανάστευση της μεσαίας τάξης στο εξωτερικό  και η Ordos επίσης με τις άδειες νεόδμητες πολυκατοικίες που αρχίζουν να χαλάνε.

Τίποτα  τελικά δεν μας λέει περισσότερα για το πώς θα γίνει αυτή η πόλη πέρα από αυτό που υπάρχει:  μια πόλη από μπετόν των ρομποκοπ νεοναζί Δελτάδων που δέ(ρ)νουν όποιον δεν τους μοιάζει, των άνεργων στις ουρές του ΟΑΕΔ από όλα τα έθνη που αράζουν στις πλατείες, χορεύουν dubstep και τραγουδούν hiphop πίνοντας μπάφους, των ρατσιστών/ριών ελληναράδων που καβλώνουν με τον Μιχαλολιάκο στην TV, των απελπισμένων μεταναστών/ριών ρακοσυλλεκτών/μικροπωλητών/σεξεργατών/ανέργων,  των πλούσιων εργολάβων που διοικούν ιδρύματα τέχνης(JP Aβαξ), των τραπεζιτών με τα πούρα και τα αλεξίσφαιρα Cayenne, των hipster του Bios που καταναλώνουν όπου και ότι τους πουν, των καθηγητών που επιστρατεύονται πριν απεργήσουν, των υπό απόλυση εργαζομένων που εργάζονται περιμένοντας τους μισθούς προηγούμενων μηνών, των εφήβων που εργάζονται μόνο για να έχουν άδεια διαμονής, των γατιών που λιάζονται στον ήλιο και των σκυλιών που κατουράνε στις γωνιές. Μια πόλη που την κατοικούν φαντάσματα του εαυτού τους, δράκουλες γιάπηδες, κανίβαλοι όλων των φυλών και ζόμπι ρατσιστές. Μια πόλη που κάνει βουτιά στα βαθιά.