Πόλεις των ιθαγενων του μπετόν – Kowloon

Το παρακάτω είναι άλλο ένα θράυσμα των εμμονών μου σχετικά με τις ζούγκλες των ιθαγενών του Μπετόν. Ζούγκλες που συναντάμε άλλοτε στα κέντρα κι άλλοτε συχνότερα στις παρυφές των μητροπόλεων αυτού του κόσμου. Μακριά από τις διχοτομήσεις φύσης-πολιτισμού, τεχνητού και φυσικού περιβάλλοντος, αντιλαμβάνομαι τις πόλεις ως ένα ακόμη οικοσύστημα σε κίνηση με τα φυτά του, τα τετράποδα ζώα του, τα νερά του, τους μικροργανισμούς του, τα έντομά του, τα απολιθωμένα ή μη δέντρα του και τους δίποδους ιθαγενείς κατοίκους του. Μέσα σε αυτές τις ζούγκλες, οι οποίες αντιστέκονται στα κράτη που αναζητούν να τις κανονικοποιήσουν, να τις κυριεύσουν, να ελέγξουν τις ροές των νερών, της επιθυμίας και της οιασδηποτε ζώσας ύλης- όπως έκαναν νωρίτερα και με τα δάση, τις τροπικές ζούγκλες ξεριζώνοντας τα και φτιάχνοντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις ή βασιλικούς κήπους- οι ιθαγενείς του μπετόν πειραματίζονται με νέους τρόπους ζωής, με νέες τεχνικές, με νέους τρόπους κατοίκησης, παράγουν νέες γλώσσες και κόσμους. Όπως και σε ένα δάσος ή σε μια ζούγκλα η ζωή φύεται ποικιλοτρόπως στη φαβέλα, την κατάληψη, την παραγκούπολη, στα projects όταν η αγορά και οι κρατικοί σχεδιασμοί το εγκαταλείπουν. Μπασταρδεύοντας τεχνικές, υλικά, λεξιλόγια πολεμούν για την ζωή εκεί που ο θάνατος έχει εντολή να στρατοπεδεύσει. Είναι συχνό σε γραμμομοριακό επίπεδο να μιλά κανείς για αυτές  ως περιοχές  με υψηλούς δείκτες εγκληματικότητας, ποσοστά θνησιμότητας, χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα κτλ, αν όμως τις κοιτάξεις από το μοριακό επίπεδο διακρίνεις την μοναδικότητα τους σε συμπεριφορές, τεχνικές κατασκευές και σχέσεις που καθιστούν αυτά τα συνεχώς μεταλασσόμενα κελύφη ζωής δίχως αρχιτέκτονες, μήτρες νέων πρακτικών του βίου. Συνδεδεμένες με την μετανάστευση, την εξορία, την εκτόπιση των δίποδων κατοίκων τους, τόποι προσωρινής συμπερίληψης των αποκλεισμένων, οι ζούγκλες αυτές είναι πάντα σε κίνηση, είναι προσωρινές, ζουν ως ιντερμέδια κατεδαφίζονται, αποψιλώνονται, απαλλοτριώνονται, μετακομίζουν ή γερνούν και πεθαίνουν, στεκουν θνητές σε αντίστιξη προς τις αιώνιες αθάνατες πόλεις των μνημείων που τα κράτη μοχθουν να συντηρήσουν σαν μούμιες. Το όνειρο του μοντερνισμού για πόλεις “ζωντανές μηχανές” εκπληρώνεται από αυτές, δίχως και ενάντια σε όποια παρέμβαση πολεοδόμων ή αρχιτεκτόνων. Πόσα και πόσα δυστοπικά τοπία της science fiction λογοτεχνίας και του cyberpunk άντλησαν έμπνευση μέσα από αυτές για να αποδώσουν τους τόπους αντίστασης στην κανονικότητα μιας αυτοκρατορίας, μιας πολυεθνικής εταιρίας, ενος αστυνομικού καθεστώτος, η chiba city, το Bay Bridge εκεί όπου όλα αναπτύσονται εναντίον όλων πανυγηρίζοντας το πλεόνασμα ζωης και όχι αναρωτώμενοι για την βιωσιμότητα και την αποανάπτυξη.Το γιατί ασχολούμαι με κάποια μακρινά μέρη και όχι μονάχα με την πόλη όπου ζω εκάστοτε, είναι γιατί δεν ξεχνώ να αντιλαμβάνομαι τον κόσμο από την περιφέρεια, από το όλο σαν τον Deleuze και τους Γιαπωνέζους να λεω ο κόσμος, η ευρωπαϊκή ήπειρος, η ελλάδα κτλ η γειτονιά μου, το σπίτι μου κι οχι αντιστρόφως να ξεκινάω δηλαδή από εμένα, το σπίτι μου, την πόλη μου, την χώρα μου για να καταλήξω σε μια άλλη ήπειρο, στον κόσμο. Ξεκινώντας από την φασούλα σου, ειδικά αν αυτή είναι και σχετικά προνομιακή το μόνο που σου μένει είναι να κοιτάς πώς να συντηρήσεις αυτά τα προνόμια του σπιτιού σου, της γειτονιάς σου, των φίλων σου ή του πολιτικού σου χώρου, της ηπείρου σου. Ξεκινώντας από μακριά από την περιφέρεια αντιλαμβάνεσαι τον ορίζοντα. Η έλλειψη του ορίζοντα είναι μια καταδίκη που μόνο οι φυλακισμένοι μπορούν να σου την περιγράψουν. Ξεκινώ λοιπόν από τη μακρινή Kowloon.

φωτ. Greg Girard

Η Kowloon oχυρωμένη πόλη βρίσκoνταν στο Hong Kong και καταστράφηκε το 1993 από τις αρχές. Πρώην οχυρωμένη πόλη κάστρο και αργότερα βιομηχανική περιοχή του Hong Kong, με μια ιδιαίτερη ιστορία που σχετίζεται με τις εδαφικές διεκδικήσεις των αποικιοκρατών άγγλων και του επίσημου Κινέζικου κράτους, από μια μορφής παραγκούπολη και έναν παλιο οχυρωμένο οικισμό μετατράπηκε σε αυτό που βλέπουμε στις φωτογραφίες από τον πληθυσμό της, ο οποίος είχε καταλάβει και διεκδίκησε την περιοχή  από το 1930.

φωτ. Raymond Coveney

Είναι ένα ιστορικό παράδειγμα μιας περιοχής που οι καταληψίες κάτοικοί της έδωσαν μια δική τους μορφή πολεοδομικού ιστού με πλήθος παρεμβάσεων(προσθήκη ορόφων, προσθήκη κάγκελων στα μπαλκόνια, κατασκευή γεφυρών σύνδεσης διαμερισμάτων, προσθηκη δωματίων κτλ). Από μια γειτονιά με παραπήγματα έγινε πόλη την δεκαετία του 1960 με τον οργασμό ανοικοδόμησης και έφτασε τους σχεδόν 35000 κατοίκους, με πληθυσμιακή πυκνότητα που άγγιζε 120 φορές την πυκνότητα της Νέας Υόρκης το 1987. Ο μύθος που έστησε το αποικιακό αγγλικό κράτος σχετικά με τα υψηλά ποσοστά  εγκληματικότητας, έρχεται σε αντίθεση με μαρτυρίες πολλών κατοίκων, εργαζομένων και επισκεπτών που ασχολήθηκαν μαζί της, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τα ποσοστά εγκληματικότητας δεν ήταν και τόσο υψηλά σε σχέση με άλλες περιοχές, ώστε να δικαιολογούν την για χρόνια προσπάθεια εκκένωσης και καταστροφής της. Οι απλές καθημερινές δραστηριότητες των εργαστηρίων, των μιρκομάγαζων, των νηπιαγωγίων, των γιατρών και των κατοίκων της δεν βρέθηκαν κατά τα λεγόμενα των ιδίων εξοστρακισμένες από την πώληση ναρκωτικών μιας και αυτή ανήκε στην οικονομία της πόλης, όπως παντού στις σύγχρονες μητροπολιτικές γειτονιές φτωχών.  Τα περισσότερα τα οποία γνωρίζουμε για την πόλη προέρχονται από το βιβλίο City of Darkness των Greg Girard και Ian Lambot. Μας λένε λοιπόν οι ίδιοι σχετικά με τις κατασκευές μέσα σε αυτή την Οχυρωμένη Πόλη:

«Με μόνο δύο ασανσέρ σε λειτουργία ανάμεσα στα 350 κτήρια που μετρούσε πάνω κάτω η πόλη, η πρόσβαση στους επάνω ορόφους των δεκαόροφων ως και δεκατετραόροφων κτηρίων γίνονταν πάντα από τις σκάλες, απαιτώντας κάμποσο σκαρφάλωμα από αυτούς που διέμεναν κοντά στην ταράτσα. Αυτό μετριάζονταν μερικώς από ένα εξωφρενικό σύστημα συνδεόμενων γεφυρών και κλιμάκων στα διαφορετικά επίπεδα εντός της πόλης που έλαβε την μορφή της- σχεδόν οργανικά- κατά την διάρκεια του κατασκευαστικού μπουμ της δεκαετίας του 1960 και αρχών 70. Ήταν δυνατόν για παράδειγμα να διασχίσεις την πόλη από βορρά προς νότο, δίχως μια στιγμή να κατέβεις στο επίπεδο του δρόμου.»

Σχετικά με τις υποδομές οι ίδιοι περιγράφουν το σύστημα ύδρευσης της πόλης, της οποίας το επίσημο κράτος αρνούνταν να της παρέχει σύνδεση με το εξωτερικό δύκτυο παροχής. Αρχικά υδροδοτούνταν από τα πηγάδια τα οποία υπήρχαν στα υπόγεια και νεροκουβαλητές, μετέπειτα εμφανίστηκαν ιδιώτες παρόχοι που υπερχρέωναν και τοπικές ομάδες που διεύθυνε η κινέζικη μαφία επονομαζόμενη Triad, οι οποίες έκλεβαν νερό από τις κοντινές παροχές έξω από αυτή. Η δουλειά του νεροκουβαλητή δεν σταμάτησε να υπάρχει μέχρι και την τελευταία μέρα της εκκένωσής της.

ταχυδρόμος σε σοκάκι της πόλης, φωτ.Greg Girard

Οι εμπορικές λειτουργίες και τα εργαστήρια συμπισεμένα μέσα στους μικρούς χώρους των δωματίων της πόλης είχαν ανθίσει καθ΄όλη την διάρκεια ζωής της πόλης. Τα εργαστήρια παραγωγής των noodles, επεξεργασίας κρεάτων, τα ραφτάδικα βρίσκονταν δίπλα δίπλα με τα οδοντιατρία, τους θρησκευτικούς ναούς και τις κατοικίες, δίχως να εγείρεται ζήτημα. Οι υπηρεσίες ή οι μονάδες παραγωγής αυτές δεν προορίζονταν μονάχα για την εσωτερική κατανάλωση, αλλά ανοίγονταν και στην υπόλοιπη πόλη του Ηong Κong καθιστώντας την πόλη όχι ένα κλειστό σύστημα αλλά μια ετεροτοπία. Όπως σημείώνει στο άρθρο του ο Matthew Hung η Kowloon αποτελεί μια ετεροτοπία σύμφωνα με τον Φουκωικό ορισμό, μιας και παρείχε ένα τόπο να υπάρξουν όσοι βρίσκονταν σε κατάσταση ανάγκης. Συγκεκριμένα, επέτρεπε σε εκείνους του πρόσφυγες που είχαν αποξενωθει από την Κίνα αλλά δεν μπορούσαν και να ακολουθήσουν τις εντολές της αποικιακής κυβέρνησης να βρουν ένα μέρος να ζήσουν.  Η Kowloon κατέστη σχετικά σταθερή ως κατάληψη λόγω του αμφισβητούμενου και από τις δύο πλευρές  πολιτικού της καθεστώτος και έτσι ειδικευμένοι εργάτες και τεχνήτες την επέλεγαν συχνά ως λύση για την διαμονή τους φεύγοντας από την ηπειρωτική Κινα αλλά μην μπορώντας να βρουν νόμιμη εργασία στο αποικιακό Hong Kong.

μπακαλικο εντός της Kowloon φωτ. Greg Girard

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της πόλης ήταν οι χώροι οπίου, όπου οι επισκέπτες τους κάτοικοι της πόλης τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 70 μπορούσαν να απολαύσουν την χαλάρωση με μια πίπα όπιο. Η επέλαση του ναρκοεμπορίου μετά το 1970 διέλυσε αυτήν την παραδοσιακή μορφή χρήσης του οπίου και η ντόπια κινέζικη μαφία χρησιμοποίησε την πόλη με τα καλά καβατζωμένα δωμάτιά της, ως χώρο που οι επισκέπτες τοξικομανείς μπορούσαν να κάνουν χρήση των ναρκωτικών που αγόραζαν από εκεί, ώστε να αποφύγουν την σύλληψη κατά την έξοδό τους από τις ελάχιστες πύλες της πόλης. Έτσι κάπως στήθηκε και ο μύθος περί μιας πόλης τοξικομανών και εγκληματιών.

μονάδα επεξεργασίας κρεάτων εντός της πόλης, φωτ. Greg Girard

Στο βίντεο της η φιλελεύθερη Wall Street Journal ονομάζει την Kowloon Πόλη της Φαντασίας για να μας υπενθυμίσει χαιρέκακα την κατεδάφισή της και σημειώνει ήδη από τα πρώτα λεπτά ότι ήταν ένας λαβύρινθος ανομίας. Στο βίντεο αυτό ένα πρώην μέλος της μαφίας δηλώνει οτι ” η πόλη ήταν γνωστή για τα οπιοποτεία, τα μπουρδέλα και τους οδοντιάτρους της”. Η υπαρξη οδοντιάτρων που μας φαίνεται μια παράξενη, δικαιολογείται από την απαίτηση νόμιμων πιστοποιητικών άσκησης του επαγγέλματος που ζητούσε το αποικιακό αγγλικό κράτος από τους μετανάστες χειροπρακτικούς οδοντιάτρους που συνέρεαν στην πόλη απο άλλα μέρη της Κίνας και έβρισκαν εκεί στις παρυφές του Hong Kong ένα μέρος να ασκήσουν το επάγγελμά τους δίχως πολύ ενόχληση από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς. Το ίδιο ίσχυε και για άλλες μικροεπιχειρήσεις  ή παραδοσιακούς κινέζους γιατρους οι οποίοι έβρισκαν κατάλυμα στην πόλη αποφεύγοντας το νομικό πλαίσιο λειτουργίας που επέβαλλαν οι αγγλικές αρχές και εκμεταλευόμενοι την ιδιαίτερη νομική συνθήκη

Στο ίδιο βίντεο ένας άλλος κάτοικός της αφηγείται ότι παρότι έχουν περάσει  είκοσι χρόνια από την εκκένωσή της, τα σοκάκια της παραμένουν τόσο βαθιά χαραγμένα στην μνήμη του που επανέρχονται συχνά στα όνειρά του.

Τα παρακάτω σχέδια τα οποία με κίνησαν αρχικά να ψάξω την Kowloon είναι από το έργο μιας ομάδας Ιαπώνων αρχιτεκτόνων, μηχανικών και ανθρωπολόγων[Hitomi Terasawa (illustrator), Takayuki Suzuki (architect) and Hiroaki Kani (supervisor)] που την επισκέφθηκαν το 1989 και το 1991 και αποδίδουν με επισημάνσεις δυστυχώς στα ιαπωνικά στιγμές από την κοινωνική ζωή

Να σημειώσω εδώ για το τέλος ότι όποιος βρεθεί στο Deep Web μπορεί να ψάξει και θα βρει μια υπηρεσία hosting για sites η οποία ονομάζεται Kowloon. Γιατί ακόμα κι αν κατεδαφίστικε υλικά αυτή η πόλη φαίνεται οτι ξαναφυτρώνει σαν ιδέα σε νέα εδάφη που ακόμα βρίσκονται υπο αμφίβολο νομικό καθεστώς.